ཙོང་ཁའི་རྒྱལ་སྲས་ཁྲི་ལྡེ། | འོས་སྦྱོར།

________རྒྱལ་སྲས་ཀྱི་རྒྱལ་ས་གྱི་ཐང་མཁར་(དེང་གི་ཟི་ལིང་མཁར།)

 

“དེ་ཡང་ཆོས་རྒྱལ་ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན་གྱིས་མཁན་ཆེན་བོ་དྷི་ས་ཏྭ་ལ་འོམ་བུ་ཚལ་དུ་མཇལ་སྐབས། རྒྱལ་པོས་ཞྭ་དང་ལྷམ་གྱོན་ཞིང་སྐ་རགས་མེད་པར་ཕྱག་རྟེན་གསེར་ཀ་ཏོ་ར་གང་ཕུལ་བ་ལ། མཁན་ཆེན་གྱིས། རྒྱལ་པོ་ཁྱོད་ཀྱིས་ཞྭ་གྱོན་པའི་རྟེན་འབྲེལ་གྱིས་ཁྱོད་ཀྱི་གདུང་རྒྱུད་སྟོད་མངའ་རིས་སུ་ཞྭ་ཙམ་དང་། ལྷམ་གྱོན་པས་མདོ་སྨད་དུ་ལྷམ་ཙམ་ཞིག་འབྱུང་། སྐ་རགས་མ་བཅིངས་པས་བར་དུ་རྒྱལ་ཁྲིམས་ལྷོད། འོན་ཀྱང་གསེར་ཕུལ་བས་དམ་པའི་ཆོས་དར་བ་བྱར་བཏུབ་ཅེས་ལུང་བསྟན་པ་བཞིན་ཁྲི་སྲོང་གི་སྲས་ཆུང་བ་མུ་ཏིག་བཙན་པོའམ་སད་ན་ལེགས་འཇིང་ཡོན། དེའི་སྲས་དར་མ། དེའི་སྲས་གནམ་ལྡེ་འོད་བསྲུང་། དེའི་སྲས་མངའ་བདག་དཔལ་འཁོར་བཙན། དེའི་སྲས་ཁྲི་བཀྲ་ཤིས་བརྩེགས་པ་དཔལ། དེའི་སྲས་འོད་ལྡེ་ལ་སྲས་བཞི་བྱུང་བའི་གཉིས་པ་ཁྲི་ལྡེ་མདོ་ཁམས་སུ་བྱོན། མཚོ་སྔོན་འདིར་གཞིར་བཟུང་སྟེ་ཁྲི་དཔོན་མཛད། ཙོང་ཁ་ཡུལ་ཆེན་བཅོ་བརྒྱད་སོགས་མདོ་སྨད་ཕལ་ཆེར་མངའ་མཛད་པའི་རྒྱུད་དུ་སྤྱན་སྔ་དོན་ཆེན་པ་སོགས་བྱུང་བར་བཤད་”[1] པ་ལྟར། དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་དུས་མགོ་ནས་བཅུ་གཉིས་པའི་དུས་དཀྱིལ་ཙམ་ལ། མདོ་སྨད་ཙོང་ཁའི་ཡུལ་དུ་བཙན་པོའི་གདུང་རྒྱུད་ཕྱི་མས་བསྐྱངས་པའི་རྒྱལ་རབས་སྟོབས་ཅན་ཞིག་བྱུང་ཞིང་། དེར་མངའ་བདག་དང་མངའ་འབངས། མངའ་རིས། མངའ་ཡུལ་སོགས་ཀྱི་ཆ་དང་ཡང་ན་དམ་པའི་ལུང་དོན་དང་ངེས་པའི་སྲིད་དོན་གང་ཅིའི་ཆ་ནས་བརྟག་ཀྱང་སྟོད་ཀྱི་རྒྱལ་ཁྲིམས་ཞྭ་ཙམ་པ་སྟེ། གུ་གེ་རྒྱལ་རབས་དང་ལ་དྭགས་རྒྱལ་རབས་ཇི་བཞིན་མཚན་མཚོན་ཡིན་ཁྱབ་མཉམ་དུ་འདུག་ལ། སྤྱིར་བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་སིལ་བུར་འཐོར་བའི་རྗེས་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གྲུབ་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་མོད། འོན་ཀྱང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་དེབ་ཐེར་དག་ལས་འདིའི་སྐོར་གྱི་ཟིན་ཐོ་ནི་ཐོ་རེ་བ་ཙམ་ལས་ཞིབ་ཕྲ་ཞིག་མི་སྣང་ལ། ཕྱིས་བྱུང་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་དག་གིས་ཀྱང་ཚིག་ཟིན་ལ་གླེང་བ་ཙམ་ལས་ཁ་སྐོང་ཆེར་མཛད་མེད་པར་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་སྟོང་ཆའི་ཚུལ་དུ་ལུས་ཡོད་པས། དངོས་ནས་ཡིད་ཕངས་དགོས་པ་ཞིག་འདུག 

སྨད་ཀྱི་རྒྱལ་རབས་ལྷམ་ཙམ་པ་འདིའི་མངའ་བདག་དང་པོ་ཁྲི་ལྡེའམ་རྒྱལ་སྲས་ཁྲི་གནམ་ལྡེ་དབོན་བཙན་པོ་(997-1065)ནི་བཙན་པོ་འུ་དམ་བཙན་གྱི་གདུང་རབས་ལྔ་བ་ཡིན་ལ། གདུང་ལོ་བཅུ་གཉིས་(1009 ལོ།) སྟེང་མངའ་རིས་སྨད་ནས་ཙོང་ཁའི་ཡུལ་དུ་ཞལ་ཕེབས་ཏེ་ཆོས་སྲིད་ལུགས་གཉིས་ཀྱི་དོན་མཛད་པའི་ཚུལ་འཆང་ཞིང་། སྔ་ཕྱི་ལན་འགར་རྒྱལ་ས་སྤར་ཡང་། མཐར་སྤྱི་ལོ་1032 ལོ་སྟེ། དགུང་གྲངས་སོ་ལྔའི་སྟེང་གྱི་ཐང་མཁར་(དེང་གི་ཟི་ལིང་མཁར།)བཞེངས་ཏེ་རྒྱལ་ས་གཏན་ཆགས་བྱས་ཐོག ཁྲི་རབས་ཕྱི་མ་དྲུག་བྱུང་ལ། མདོ་ཁམས་སྨད་ཀྱི་ས་ཆའི་གཙང་པོ་ལྔ་[2]ཡི་བཞུར་ཁོངས་ཕལ་ཆེར་དབང་བསྒྱུར་ཏེ་ས་གནས་རིགས་རུས་ཡོངས་ཀྱི་མགོ་བདག་མཛད། ཆབ་རིས་སུ་ཙོང་ཁའི་བོད་པ་དང་ལྡོང་བྱང་ལས་གཞན་ད་དུང་རྒྱ་དང་ཧོར་སོགས་མི་རིགས་དུ་མ་ཞིག་འདུས། མཐའ་འཁོར་གྱི་རྒྱལ་ཁམས་ལ་ཤར་ནས་སུང་བྱང་མ་དང་། བྱང་ཤར་གྱི་ཕྱོགས་ནས་མི་ཉག་དང་ཆི་ཏན། བྱང་ཐད་ནས་ཧོར་བཅས་ཡོད་ལ། དེ་དག་དང་འགལ་མཐུན་གཉིས་ལྡན་གྱི་འབྲེལ་ལམ་དམ་པོ་བྱུང་ཞིང་། ཕན་ཚུན་ལ་བཀའ་ཡི་ཕོ་ཉའི་འགྲོ་འོང་དང་ཚོང་ལམ་ཟམ་མ་ཆད་པར་ཡོད་པ་མ་ཟད། སྔ་ཕྱིར་ཧོར་དང་ཆི་ཏན། མི་ཉག་བཅས་ནས་སྲས་མོ་ཁབ་ཏུ་བཞེས་ཏེ་གཉེན་གྱི་འབྲེལ་བ་ལེགས་པོ་བྱུང་བ་དང་། སྟོབས་འབྱོར་མངའ་ཐང་ཆེས་ཆེར་རྒྱས་ཏེ་བསྒྲུན་ཟླ་དང་བྲལ་བར་གྱུར། 

དེ་ལས་ཀྱང་སུང་བྱང་མ་དང་ཙོང་ཁ་རྒྱལ་རབས་བར་གྱི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས་སོགས་ཀྱི་འབྲེལ་འདྲིས་ནི་ཕྱི་དོན་གྱི་འཁྱེར་ཕྱོགས་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་ལ། དེ་ཡང་སྐབས་རེར་ལྷོད་ཅིང་མཚམས་རེར་དམ། ལན་རེར་འགལ་ཞིང་རེ་འགར་མཐུན་པའི་རང་བཞིན་ལྡན་པས། དབྱར་གསུམ་གྱི་ནམ་ཟླ་བཞིན་འགྱུར་ལྡོག་ཤིན་ཏུ་ཆེ་ན་ཡང་། སྤྱིར་ན་<ཇ་རྟ་ཚོང་ར་>སོགས་རང་གཞན་གཉིས་ཕན་གྱི་སྒོ་འཕར་ཆེས་ཆེར་ཕྱེ་སྟེ། འབྲེལ་རྒྱུན་བཟང་པོ་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་ཡོད་ལ། ལྷག་པར་དུ་སུང་བྱུང་མར་མཚོན་ན་ཙོང་ཁ་རྒྱལ་རབས་ནི་མི་ཉག་གི་སྟོབས་ཤུགས་འགོག་པའི་སྡོངས་གྲོགས་སུ་གྱུར་ཡོད་པས། རྣམ་པ་ཐམས་ཅད་དུ་ཙོང་ཁའི་མངའ་བདག་དང་བཅས་པའི་གོང་འོག་ཀུན་ལ་ལེགས་སྐྱེས་དང་ཐོབ་རྟགས་སོགས་བསྩལ་ཏེ་མཐུན་སྦྱོར་གང་ལེགས་མཛད་བཞིན་ཡོད་ལ། ཙོང་ཁའི་གོང་འོག་རྣམ་པས་ཀྱང་རྒྱལ་སྲིད་འཇིག་པའི་བར་དུ་མ་མཐའ་ཡང་སུང་རྒྱལ་རབས་ལ་ཐེངས་བཞི་བཅུ་ཞེ་ལྔར་རྫོངས་པ་ཕུལ་ཞིང་། སུང་གིས་ཕྱིར་རྫོངས་རྟེན་དང་ཆོ་ལོ་ཐེངས་བརྒྱ་དང་ལྔ་བཅུ་ལྷག་བསྩལ། 

ཡིན་ན་ཡང་། ངོ་བོའི་སྟེང་ནས་ཙོང་ཁ་རྒྱལ་རབས་ནི་སྲིད་འབྱོར་རིག་གསུམ་གང་ཅིའི་ཐད་ནས་ཀྱང་ལྟོས་བཅས་ཀྱི་སྒེར་ཚུགས་རང་བཞིན་ལྡན་པ་ལོ་རྒྱུས་ཀྱི་གནས་བབ་ལས་གསལ། བཙན་པོའི་རྒྱལ་རབས་སིལ་བུར་འཐོར་བའི་རྗེས་སུ། ཙོང་ཁ་རྒྱལ་རབས་འདི་མདོ་ཁམས་སྨད་ཀྱི་བོད་མིའི་ཆབ་སྲིད་དང་དཔལ་འབྱོར། རིག་གནས་སོགས་ཀྱི་ལྟེ་བར་གྱུར་ཏེ། དུས་རབས་གཅིག་ལྷག་གི་རིང་དུ་རྒྱལ་ཁྲིམས་བསྐྱངས་མཐར། སྤྱི་ལོ་1104 ལོར་སུང་བྱང་མས་བསྣུབས་ཏེ་འཐོར་ཞིག་ཏུ་སོང་ཞིང་། དེ་ནས་བཟུང་ཙོང་ཁའི་རྒྱལ་པོའི་གདུང་རྒྱུད་ཀྱིས་མངའ་རིས་ཡང་བསྐྱར་གཅིག་གྱུར་བྱེད་པའི་སྐལ་བ་མ་ཐོབ་པར་ས་གནས་བཅད་བཟུང་གི་ཚུལ་གྱིས་ཆགས་ཤིང་། སྤྱི་ལོ་1126 ལོར་ཅིན་རྒྱལ་རབས་ཀྱིས་སུང་བྱང་མ་བསྣུབས་རྗེས། ཙོང་ཁའི་ཡུལ་ཕྱོགས་སུ་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་ཡོལ་བ་ཆེས་ཆེར་བསྒྲེངས་ཏེ། ཙོང་ཁ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་མངའ་ཁོངས་ཕལ་ཆེར་ཆབ་རིས་སུ་བསྒྱུར།

སྤྱི་ལོ་1127 ལོར། སོག་པོའི་དཔུང་ཆེན་པོ་སླེབས་ཏེ། རྨ་ཙོང་རྒྱུད་ཀྱི་ཚོ་རིས་མཐའ་དག་དབང་དུ་བསྒྱུར་ཅིང་། དུམ་བུར་ཆད་པའི་ཙོང་ཁ་རྒྱལ་རབས་ཀྱང་གཞིནས་མཇུག་རྫོགས་སོང་།

 

གསལ་བཤད། རྩོམ་པ་པོ་ཚེ་བརྟན་རྡོ་རྗེས་བརྩམས་པའི་<<ཙོང་ཁ་རྒྱལ་རབས་ཞིབ་འཇུག་>>ལས་དྲངས། ཡིད་འཛིན་གྱི་ཆེད་དུ་མཇུག་དུམ་ཚན་བཤུས་ཤིག་འདིར་བཀོད་པ་ཡིན། ཆ་ཚང་དཔེ་ཆར་གཟིགས་འཚལ། པར་དབང་དབྱིན་གཉེན། 

 

ཙོང་ཁ་རྒྱལ་རབས་ཀྱི་ཁྲི་རབས་དྲུག་ནི་གཤམ་གསལ། 

༡) ཁྲི་ལྡེ། སྤྱི་ལོ་༡༠༠༩ལོ་ནས་༡༠༦༤ ལོའི་བར་བགྲང་བྱ་༥༦ ལ་རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱངས། 

༢) དོན་བཙན། སྤྱི་ལོ་༡༠༦༥ ནས་༡༠༨༣ ལོའི་བར་བགྲང་བྱ་༡༨ ལ་རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱངས།

༣) མངའ་རིས་བུ་སྐལ། སྤྱི་ལོ་༡༠༨༣ ནས་༡༠༩༦ ལོའི་བར་༡༣ ལ་རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱངས།

༤) ཞལ་བཙན། སྤྱི་ལོ་༡༠༩༦ ནས་༡༠༩༩ ལོའི་བར་བགྲང་བྱ་༣ ལ་རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱངས།

༥) ཀླུང་བཙན། སྤྱི་ལོ་༡༠༩༩ ལོའི་ཟླ་༨ པ་ནས་ཟླ་༡༡ བར་ཟླ་༢ རིང་ལ་རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱངས།

༦) ཀླུང་བཙན་ཆུང་བ། སྤྱི་ལོ་༡༠༩༩ ལོའི་ཟླ་༡༠ ནས་༡༡༠༤ ལོའི་ཟླ་༥ པའི་བར་བགྲང་བྱ་༩ དང་ཟླ་༥ རིང་ལ་རྒྱལ་སྲིད་བསྐྱངས།

 

ཟུར་མཆན། 

[1] བྲག་དགོན་པ་དཀོན་མཆོག་བསྟན་པ་རབ་རྒྱས། (མདོ་སྨད་ཆོས་འབྱུང་།) ཤོག་གྲངས་༢༧ པ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ༡༩༨༢ ལོ།

[2] ཐེ་ཆུ།་རྨ་ཆུ། ཀླུ་ཆུ། བསང་ཆུ། ཙོང་ཆུ།

བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་བརྩམས་སྒྲུང་ཐོག་མ། ཙོང་ཁའི་རྒྱལ་པོ།